SKVR Summerschool: filosoferen met beelden in het Nederlands Fotomuseum

Brazil Contemporary; een swingende tentoonstelling over beeldcultuur uit Rio de Janeiro en Sao Paulo. In een donker hoekje achterin de zaal speelt de korte film 'Jose Vicente'. Een man fietst zacht voor zich uit fluitend naar de stad. Daar gaat hij aan het werk; hij graaft op een wat onhandig lijkende manier een gat, stuct een muur, een vrachtwagen stort een lading stenen of asfalt. De man fietst weer terug. Het wordt donker terwijl je het hek van het huis ziet waar de man woont. Tenminste, dat veronderstel je, dat hij daar woont - en ja, het zal wel zo zijn, want even later stapt hij het tuinhek uit, achterop zijn fiets zit een koffertje. Opnieuw fietst hij naar de stad. Op de hoek van een straat met flatgebouwen speelt hij trompet, mensen kijken vanachter hun raam naar beneden. Applaus.
De veertien deelnemers aan de workshop Filosoferen met beelden hebben een kijkopdracht die bedoeld is om startvragen te genereren voor een filosofisch gesprek. Het lijkt een al te simpel gegeven, deze film, een eenvoudig beeld van het leven van Jose Vicente. Er blijkt echter meer te zien dan je zou verwachten. Eén groepje merkt op dat de man overdag en 's avonds niet op dezelfde fiets rijdt, er ontstaat twijfel, is het eigenlijk wel dezelfde man? Hij speelt trompet op verschillende straathoeken, terwijl het eerst dezelfde plek leek, en dat applaus, klapt het publiek in de film eigenlijk wel? Of heeft de filmer dat toegevoegd? Nog een keer kijken dan, en misschien nog een keer...
'Als ik gewoon door de tentoonstelling was gelopen, was ik deze film misschien voorbij gelopen.'

Nederlands Fotomuseum, Rotterdam http://www.nederlandsfotomuseum.nl/

Startvragen voor het filosofisch gesprek (met dank aan alle deelnemers!)

• Achter elk beeld, onzichtbaar, de maker: doet de man hetzelfde als er geen filmer is?


• Is de man een bouwer die muziek maakt, of een musicus die bouwt?


• Speelt de man voor zichzelf of voor publiek?


• Is het echt of gespeeld?


• Is deze man verliefd?*


• Wat maakt deze man gelukkig?*


• Zet de man zijn fiets op slot?


• Wat vindt deze man leuker: overdag in de bouw of 's avonds spelen op zijn trompet?


• Is deze man gelukkig of ongelukkig?

*kijkvragen

Het is hier een gekkenhuis

Deze week bezocht ik het Dolhuys in Haarlem. Voor wie het niet meteen paraat heeft: het Dolhuys is het nationaal museum van de psychiatrie. Het Dolhuys wil bezoekers prikkelen om na te denken over de grens tussen gek en normaal en de beeldvorming ter discussie stellen: een op de vier Nederlanders heeft een psychisch probleem. Daarmee zijn we overigens niet gekker dan de rest van de wereld!
De levensverhalen van enkele mensen met een psychiatrische geschiedenis lopen als een rode draad door het museum. Je leert hen stukje bij beetje beter kennen. Steeds ontdek je een andere kant van hun verhaal. Maar dan! In de rode gang staat bij een wandtelefoon in grote letters op de muur geschreven 'bel me'. Er hangt een lijstje met hun namen en telefoonnummers. Doe je dat, een van die nummers intoetsen? Je krijgt toch niet echt....?
Het Dolhuys is geen museum vol droge opsommingen en sombere ziektebeelden. Het is een uitnodigend museum waar empathie, geschiedenis, kunst en verwondering hand in hand gaan. Wie dit museum bezoekt wordt absoluut uitgedaagd om na te denken over de vraag wat normaal is en wat niet. Of die vraag beantwoord kan worden is een ander verhaal. Ik vond het in ieder geval helemaal geen probleem om na het bezoek het zonnige centrum van Haarlem in te wandelen met een tasje waarop stond: te gek om los te lopen.

Alles over het Dolhuys: http://www.hetdolhuys.nl/