Stapelgek

Wat kun je doen als je zit te springen om inspiratie? Je kunt je dan verdiepen in methode's die je helpen om creatief te leren denken. Dat kost wat moeite en tijd, maar dan heb je ook wat!

Frisse gedachten en associaties, daaraan ontbreekt het mij niet - integendeel. Gewoonlijk dringen zij zich vriendelijk aan mij op in een niet aflatende stroom. Ik ben daaraan inmiddels wel gewend geraakt.

Maar het schijnt niet bij iedereen zo te werken. Hoe dan wel, daarvan kan ik me eigenlijk geen voorstelling maken. Een troostende gedachte: andersom waarschijnlijk ook niet. Maar voor wie de gedachten en associaties niet zomaar voor het oprapen liggen is hier een tip.

1. Ga achter je pc zitten, bij voorkeur als je al enigszins slaperig bent.
2. Tik op 's werelds grootste zoekmachine traag en wat verveeld een woord in het zoekbalkje Afbeeldingen. Bijvoorbeeld het woord 'stapels'. De zoekmachine gehoorzaamt onmiddellijk - en zie wat er allemaal gestapeld is én op het world-wide-web getoond wordt! Kranten, auto's, papier, geld, olievaten, kussens, pallets, taarten, kinderen, woorden, foto's, dobbelstenen, boeken, werk, hout, tompoezen, cadeau's, schoenendozen, leguanen, veilingkistjes, reisgidsen, babybadjes, hooi, eieren, radio's, wc-rollen, wol, emmers, spoorbielzen, ...

Over bankjes, reizen, ontmoeten en de natuur

De afgelopen dagen was ik te gast bij de Lorentzschool in Leiden. Als onderdeel van het project 'Ontmoeten' filosofeerde ik er met zes groepen. Voor ieder gesprek was een bankje in de wijk het vertrekpunt. Bij de twee kleutergroepen die meededen was de bank op de speelplaats aanleiding voor een gesprek over samen en alleen. Alleen spelen is beter, vond een meisje, tenminste, als je wil dat niemand je lastig valt. Veel kinderen vonden dat spelen met z'n tweeën beter gaat dan alleen, en met z'n drieën nog beter. Enthousiast onderzochten ze - helemaal uit zichzelf! - verder hoe dat zou zijn, hoe is het als je het met z'n vieren doet, met z'n vijven, of met de hele groep, of met de hele wereld?? Dat bracht hen bij de vraag of je samen kunt spelen met iemand die je nog niet kent, iemand die je voor het eerst ontmoet. Sommige dachten van wel: gewoon beginnen... Anderen dachten dat je iemand toch eerst wel wat beter moet leren kennen. Als afronding was er een bijzondere tekenopdracht.

In de middenbouwgroepen filosofeerden de kinderen over een bankje in de natuur. Wat is dat eigenlijk, natuur? Bomen, werd er gezegd, gras, vogels, mieren, maar ook een houten bankje, als dat niet in de fabriek is gemaakt maar van het hout uit het bos. Maar, zei een ander, dat klopt ook niet helemaal, want bomen groeien uit een zaadje en hebben blaadjes. Maar als er uit zo'n bank blaadjes zouden groeien?

Twee bovenbouwgroepen onderzochten wat ontmoeten eigenlijk is. In de ene groep ging het over de vraag of nieuwe mensen ontmoeten een soort ontdekken is, en in de andere groep over de vraag of je dieren kunt ontmoeten. 'Als je begrijpt wat je kat bedoelt, bijvoorbeeld als hij tussen jou en zijn etensbak heen en weer loopt, dan heb je contact. En als je contact kunt hebben, kun je een dier toch ook ontmoeten, of toch niet?' Het project krijgt nog een vervolg waarbij studenten van FOAM met de kinderen aan het werk gaan.

Op YouTube staan 6 korte filmpjes met fragmenten van de gesprekken:

http://www.youtube.com/playlist?p=PL5D3BDFB398B566FC

Einde zonder eind

Vandaag is Matthew Lipman begraven. Hoewel ik al langere tijd wist dat zijn gezondheid achteruit ging, verraste het bericht van zijn overlijden op tweede kerstdag 2010 me toch. Mensen als Lipman sterven niet, moet ik ergens diep van binnen hebben gedacht. En eigenlijk is dat ook zo.

Over de hele wereld profiteren kinderen van Lipmans visie op onderwijs en democratie. Wie Lipman is? Kort gezegd is hij de grondlegger van het filosoferen met kinderen. Deze man bracht aardverschuivingen op gang in het onderwijs. In landen over de hele wereld werken mensen vanuit zijn gedachtegoed.

Eind jaren '70 introduceerden Berrie Heesen, Karel van der Leeuw en Pieter Mostert Lipmans filosofieprogramma in Nederland. Het filosoferen met kinderen zoals Lipman voor ogen had - waarin een groep acteert als onderzoeksgroep, waar allerlei kwesties in dialoog onderzocht worden - is de basis van Filosoferen doe je zo, het programma dat Rob Bartels en ik samen schreven. Lipman's theorie en een aantal van zijn ideeën zijn de basis van al mijn werk.

Een collega uit het P4C (Philosophy for Children) werkveld gebruikte een metafoor die me aansprak: 'Wij zijn allemaal dwergen,' schreef hij, 'die op de schouders van een reus mogen staan, die het werk van de reus mogen gebruiken en doorontwikkelen.' Een waar woord, dat duidelijk maakt dat het einde van Lipmans leven geen einde is.

Matthew Lipman, 1922-2010.