Maak het verschil

Wat kun je doen als een groep af wil zien van deelname aan een project? Navragen, overleggen en aanpassen. En als je daar echt voor gaat, is de beloning groot!

Trouwe bloglezers hebben allang ontdekt dat het project Ik mis je zo me na aan het hart ligt. Deze week gaf de directie van de Shri Saraswatischool, een Hindoeïstische basisschool in deelgemeente Delfshaven aan dat er in verband met de geloofsovertuiging problemen waren gerezen met ouders over het bezoek aan de Zuiderbegraafplaats. In overleg met projectleider Yvonne van der Haven van de SKVR werd besloten Ik mis je zo in aangepaste vorm op school te presenteren. Met foto's die eerder tijdens het project gemaakt waren leidde ik de kinderen rond op de begraafplaats en door het project. Ze luisterden ademloos, en net als tijdens de 'echte' rondleiding luisterden ze daarna naar de verhalen van de vertellers. Die waren alle trappen (en dat waren er heel wat!) naar boven geklommen om hun verhalen in groep 7 en 8 te vertellen. Daarna verrassende uitwisselingen over de rituelen rond begraven en cremeren met groep 7, prachtige filosofische gesprekken met veel diepgang in groep 8 en groep 7, de directeur die vertelde dat groep 8 ook stukjes in de schoolkrant zal schrijven over dit project... waar een wil is, is een weg. En dat maakt alle verschil.

Snoep

Afgelopen donderdag mocht ik opnieuw aan het werk in de beeldentuin van het Kröller Müller Museum. Een prachtig nazomerse dag. Genieten van kunst in de natuur, het kan bijna niet mooier...
Twintig cursisten gingen op zoek naar de rijkdom aan kwesties bij de beelden. Ze leerden goede vragen bedenken om daarover een filosofisch gesprek te beginnen. Altijd weer een cadeautje om de verrassende 'gedachte-experiment vragen' te horen. Bij het thema materiaal bijvoorbeeld, waar je bij een bronzen beeld vraagt: stel dat dit beeld van snoep was gemaakt? Voor kinderen een heel aantrekkelijk idee, zo krijg je ze mee, en als je daarna een aantal andere materialen noemt en vraagt wat het verschil is, dan zit je zomaar opeens middenin een onderzoek over het gebruik van materiaal. De deelnemers proefden zelf aan een filosofisch gesprek naar aanleiding van de vraag of een man een vrouw kan zijn ... Hoe je een filosofisch gesprek verdiept en hoe je doorvraagt komt volgende week aan bod in een vervolgdag met een gesprektraining.

Organisatie: EDU-ART www.edu-art.eu, Rose Figdor

Kröller Müller Museum: www.kmm.nl, Herman Tibosch

Groot Denkraam www.grootdenkraam.nl, Marja van Rossum

Flow

Al een tijdje dacht ik er over om een aantal mensen uit mijn werkveld bijeen te brengen, zodat ze elkaar beter konden leren kennen. Op 1 september was het zover.
Nu, ruim twee weken later, begint zich een netwerk te vormen. Sommige mensen wisselen graag ervaringen uit, anderen zijn nu al actief in nieuw samenwerkingsverband. Dat kan snel gaan, want als je relaties kloppen, worden de dingen met een minimum aan tijd en energie geregeld. Je komt in de Flow! Flow is een begrip dat vooral bekendheid heeft gekregen door Mihaly Csikzentmihalyi. Hij omschrijft Flow als 'de ervaring van het geluk dat in elk van ons impliciet aanwezig is.' Toen ik een ergens het boek Flow en de kunst van het zakendoen tegenkwam werd ik nieuwsgierig. Bij Flow had ik heel andere associaties dan zakendoen. De inhoud van dat boek heeft me net dat zetje gegeven waardoor ik de uitnodiging voor de eerste bijeenkomst verstuurde. En of het nu Flow is of niet, gelukkiger word ik er wel van!

Flow en de kunst van het zakendoen door Jan Bommerez en Kees van Zijtveld, ISBN 9077341145

Als nieuw

Hoeveel keer heb je dit nu al gedaan? In 2006 is het project gestart, sindsdien heb ik al talloze malen met groepen gefilosofeerd tijdens 'ik mis je zo'. De leerkracht die vandaag met zijn groep aanwezig is, is verrast: het project ziet er zo nieuw uit!

Geen groep, geen gesprek is hetzelfde, ook al staat overal hetzelfde thema centraal. Drieëntwintig kinderen zijn er vandaag. Veel meer jongens dan meisjes. Tijdens de rondleiding vragen ze honderduit: wat is dit, hoe gaat dat, mogen we hier ook nog even kijken. Tijdens de wandeling, tussen het kastanjes rapen en het luisteren naar rondleider Jan door tovert een meisje uit haar tas haar gedichtenschrift tevoorschijn. Ze laat me haar gedichten zien. Die hebben een prachtig ritme en veel eindrijm. Wat me raakt is haar blijheid om het dichten, en de thema's waarover ze schrijft: over een kopje thee, over terugkeren, over paardrijden. Dichten als dagboek, met zoveel oog voor het alledaagse, prachtig om te zien!
De jongens zijn druk met elkaar, ze duwen en trekken en roepen soms, zoals jongens in groep 8 doen. Tijdens het filosoferen laten ze ook een andere kant van zichzelf zien. Serieus gaan ze in op de vraag wat een begraafplaats zoals de Zuider betekent, met al die verschillende culturen. Een plek als deze zet je aan het denken, vinden ze. Dat er een aparte plek is voor de kindergrafjes, vinden ze bijzonder, maar wel onverwacht: je denkt niet zo vaak aan kinderen op een begraafplaats. Kinderen moeten eigenlijk gewoon blijven leven. En, zegt een jongen, door een eigen plek op een begraafplaats kun je iets terug doen voor degene die is overleden. Door het graf te verzorgen, of voor de familie: die steun je en geef je weer wat moed. En niet omdat dat jou dat van te voren is gevraagd, maar omdat je door zo'n plek op op de begraafplaats daar zelf over nadenkt.
Ieder gesprek is weer als nieuw. Dankjewel, groep 8!

Je hele leven wachten

Het nieuwe schooljaar ruikt fris. De zolder waar we gaan filosoferen is in de zomervakantie helemaal opgeknapt. Nieuwe vloer, frisse kleuren. Tot half januari filosoferen we hier weer iedere week!

De kleutergroep stapt dapper alle trappen op naar boven. We landen gezellig in de kring. Beneden in de groep hebben we het er al kort over gehad, wat dat is, filosoferen. Wachten is het thema dat we vandaag onderzoeken. Moet jij wel eens ergens wachten?
De voorbeelden komen vlot. In de rij bij de kassa, op het vliegveld, voor je in kan stappen. Spontaan wordt er verteld hoe dat wachten in zijn werk gaat. Als je wacht, dan ga je even denken, wat je kan gaan doen. En dan ga je een beetje spelen, langs de rij heen en weer lopen. Alleen als het een hele lange rij is, dan kan dat niet. Dan mag het niet, anders ga je te ver weg. Wachten kan best leuk zijn, als je een beetje kan spelen.
Ik vraag wat het is: wachten, of spelen?
Het blijft wachten ook als je speelt. Maar is er dan geen verschil? Waarom heet het een dan wachten en het ander spelen?

Wachten en spelen is heel verschillend vinden ze. Spelen als je wacht is anders, het is minder leuk dan spelen als je niet wacht. Als je niet mag spelen duurt wachten lang!
Lang wachten is dat anders dan even wachten? Bedenk eens iets waar je heel lang op moet wachten?

Ook hier komen de ideeën vlot naar voren. Je moet heel lang wachten tot je na groep 8 van school gaat. Maar het is alleen wachten als je daar ook steeds een beetje aan denkt: wanneer mag ik van school, wanneer mag ik van school?

Dan roept een kind opeens door alles heen: je moet heel lang wachten tot je dood gaat!
Ja, ja, beamen anderen, want dan wacht je je hele leven!

Is dat dan wel wachten?
Ja zeker, zeggen de kinderen. Je wacht er op, iedereen wacht er op, maar je gaat dan ook spelen, en naar school, beetje werken … je doet van alles, maar je wacht er wel op!

Op basisschool Het Mozaiek staat filosoferen al jaren op het programma. http://www.mozaiekdelft.nl

Als je het zelf maar begrijpt

Vandaag ging in Rotterdam het prachtige project Ik mis je zo weer van start - met een nieuwe route over de Zuiderbegraafplaats.
Twintig kinderen wandelen met hun meester over de zonnige paden. Ze lezen de teksten op de kindergrafjes, wijzen elkaar op de verschillende soorten stenen op het rooms-katholieke deel van de begraafplaats en luisteren vol interesse naar rondleider Jan, die graag zijn kennis over de verschillende culturen deelt. Veel indruk maakt het Chinese vak. In een van de brede lanen liggen veel kastanjes; de kinderen rapen gretig. Na twee prachtige verhalen van vertellers van Pluspunt gaan de kinderen mee voor het laatste deel van het programma. Het filosofisch gesprek - in de in Ik mis je zo projectkleuren aangeklede kantine van de tuinmannen - loopt zoals altijd weer heel anders dan alle andere. Op de vraag wat de kinderen bijzonder vonden noemen ze voorbeelden van verschillende rituelen. Samen verkennen we wat rituelen betekenen voor mensen. Ieder mens is verschillend, wordt er gezegd, maar ook ieder mens is mens en er is ook behoefte om te delen. Rituelen bijvoorbeeld. Waarom rituelen? In kleine groepjes gaan de kinderen hierover in gesprek. Een groepje geeft aan dat rituelen bij het begraven rust kunnen geven. 'Rituelen betekenen veel. Als je weet dat alles goed is geregeld, dan heb je ook rust in je leven.' Betekenen rituelen iets voor alle mensen? 'Soms weet je gewoon niet beter, het is gewoon zo.' 'Iedereen kan verschillende rituelen hebben.' Is het belangrijk dat je rituelen van anderen begrijpt? 'Een ander hoeft jouw rituelen niet te begrijpen, als je het maar wel zelf begrijpt.' Wijze woorden, mooie gedachten, veel stof tot nadenken. En heerlijk, nog 39 andere groepen doen mee aan Ik Mis je zo in Rotterdam op de Zuiderbegraafplaats en op begraafplaats Crooswijk.